Herkesin yas süreci kendine nazaran farklılık gösterebiliyor
Deprem travmasında tıpkı yas sürecinde olduğu üzere beş etabı bulunduğünu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu evrelerin inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul olarak sıralandığını söyledi. Bu kademelerin herkes tarafından birebir formda yaşanmadığını kaydeden Özdemir, “Birimizin öfke kademesinde kaldığı durum daha uzun sürerken, birimizin kabul kısmına geçişi daha kolay da olabiliyor. Her birimizin bu süreçleri deneyimlemesi farklılaşabiliyor.” dedi. Yaklaşık iki ay devam eden uzamış yasın kişi üzerindeki olumuz tesirlerine de değinen Özdemir, uzman dayanağı alınmasını tavsiye etti.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, zelzele travmasında da yas sürecinde olduğu üzere beş basamağın bulunduğunu belirterek bu periyotların özelliklerine ait değerlendirmede bulundu.
Yas sürecinde beş basamak var
Yas sürecinin Elisabeth Kubler-Ross tarafından tanımlanmış bir süreç olduğunu ve birtakım etaplardan oluştuğunu söz eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu basamakları inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul olarak sıraladı.
İnkar Kademesi: İnsanlar beklenmedik bir durumla karşı karşıya kaldıktan sonra bir şok geçiyorlar. Bu nedenle bu basamağa ‘şok’ basamağı da denmektedir. “Bu benim başıma gelmez”, “Gerçekten ölmüş olmaz” üzere birtakım cümlelerle şok ve inkar kademesi başlıyor. Bu süreç yaşanılan durumun inkarı üstüne kuruluyor.
Öfke Kademesi: Diğer etaptaysa kişi öfke evresine geçiyor. Bu süreç inkar evresinden sonra geliyor ve yaşanan kayıptan sonra bir hayal kırıklığı ve öfke etabı başlıyor. Zira kaybedilen kişinin akabinde birtakım suçluluk ve pişmanlık üzere hisler da ortaya çıkabiliyor. Birlikte yapmak istediklerini yapamamak, erken kaybettiğini düşünmüş olmak, isteklerinin ve beklentilerinin artık gerçekleşemeyeceği için yaşadığı engellenmişlik hissi ile birlikte öfke ve külfet üzere hisler artmaya başlıyor. Kişi bu devirde alışılmış ki neden benim başıma geldi diye sorguluyor yahut hatalı aramaya başlıyor, sorgulamalara başlıyor. Öfkeye bu süreç eşlik ediyor.
Pazarlık Etabı: Diğer süreç ise pazarlık basamağı, bu süreçte de artık yaratıcıyla bir pazarlık sürecine gidiliyor. Kaybedilen kişinin geri dönmesi, hayatta olması ile ilgili bir süreç. Daha çok vefata yakın olduğunu hissettiğimiz yakınlarımıza karşı gösterdiğimiz bir tavır da oluyor. “O ölmesin de bu türlü olsun” üzere daha çok pazarlığa geçilen bir periyot. Hayatta kalan fakat artık mevte yaklaştığımız yakınlarımız için bu çeşit tavırlar gösterebiliyoruz. Örneğin zelzelede enkaz altında olan yahut zelzele sonrasında hala hayati kritik bir süreçte olan şahıslara yönelik duyulan bir süreç.
Depresyon Basamağı: Depresyon evresinde da kişi artık o kaybın verdiği çaresizliği yaşamaya başlıyor. Kayıp gerçeğini hayatımıza aldığımız periyot depresyon basamağıdır. Bu periyotta kişi, depresyonla karakterize olan hislerini da yaşamaya başlıyor. İsteksizlik, güç azlığı, karamsarlık, suçluluk ve ilgili kaybetmek üzere depresyon kademesinde bu hisler yaşanıyor.
Kabul Basamağı: Sonraki etap ise kabul etabı, artık vefatın bizim hayatımızın bir modülü ve gerçeği olduğunu kabul ettiğimiz bir etap. Burada artık şunu görüyoruz, ne kadar pazarlık etsek de geri getirebileceğimiz bir durumun olmadığını, bu nedenle de kabul etmenin en sağlıklı yol olduğunu gördüğümüz bir periyoda geliyor. Artık kayıp yaşadığımız bireye dair hoş anılarımızı hatırladığımız, şükran duyduğumuz ve hayatın o olmadan da devam edebildiğini gördüğümüz evre bu etaptır.
Herkes bu süreci farklı yaşayabiliyor
Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, bu basamakların herkes tarafından tıpkı formda yaşanmadığını belirterek “Hiçbirimiz bu türlü sırasıyla yaşamıyoruz ya da her evreyi sıra sıra geçip tamamlamış da olmuyoruz. Birimizin öfke etabında kaldığı durum daha uzun sürerken, birimizin kabul kısmına geçişi daha kolay da olabiliyor. İşin teorik kısmından bahsediyoruz fakat elbette pratikte karşılaştığımızda her birimizin bu süreci deneyimlemesi farklılaşabiliyor.” dedi.
Uzamış yasta kesinlikle dayanak alınmalı
Bu süreçte hem uzamış yas hem de tamamlanmamış yas denilen kavramların da gündeme geldiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir, “Kişi kayıplarına ulaşamadıkça, hayatta olup olmadığından emin olamadıkça da bu süreci sağlıklı bir halde yaşaması çok zorlaşıyor. Yas uzadığında örneğin 2 aydan uzun müddettir bu reaksiyonlar devam ediyorsa yani ölen şahsa duyulan o ağır hasret hali, daima o anılar ve niyetlerde olma hali devam ediyorsa, şahısta artık vefata dair bariz bir güvensizlik hakimse, kayıplarını hatırlamaktan kaçınıyorsa, ağır bir duygusal acı içerisindeyse, yine hayatına ahenk sağlamakta zahmet çekiyorsa ve hayata dair anlamsızlık, boşluk hisleri artıyorsa uzamış bir yas sürecinden bahsedilebiliyor. Klinik olarak ele alınması gereken bir durum için de kesinlikle ruhsal bir dayanak alınması gerekiyor.” ikazında bulundu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
